Kosaciec bródkowy

Kosaciec bródkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	kosaciec
Gatunek	kosaciec bródkowy
	Nazwa systematyczna
	Iris × germanica L.; Sp. pl. 1:38. 1753.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosaciec bródkowy, kosaciec niemiecki (Iris × germanica L.) – gatunek byliny z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)^[3]. Przypuszczalnie jest naturalnym mieszańcem I. variegata i I. pallida^[4]^[5]. Pochodzi prawdopodobnie z basenu Morza Śródziemnego, uprawiany w wielu innych krajach^[3]. Kwitnie w maju i na początku czerwca.

Morfologia

Pokrój: Rośliny tego gatunku dorastają do ok. 80 cm wysokości. Gatunek jest bardzo zmienny – uzyskano liczne odmiany uprawne różniące się znacznie wielkością roślin i kwiatów^[6].
Liście: Szablaste^[6].
Kwiaty: Na szczycie rozgałęzionego pędu kwiatowego. Poszczególne kwiaty o budowie typowej dla kosaćców – zewnętrzne trzy listki okwiatu są odgięte, a trzy znajdujące się wewnątrz są wzniesione. Wzdłuż środkowej części listków wywiniętych na zewnątrz wyrastają krótkie włoski zwane bródką (stąd nazwa). Listki okwiatu są niebiesko-liliowe, podczas gdy bródka ma barwę żółtą^[6].

Uprawa

Kosaciec bródkowy uprawiany jest jako roślina ozdobna na rabatach bylinowych oraz na kwiaty cięte. Wymaga żyznych próchniczych gleb oraz słonecznego lub półcienistego miejsca. Źle rośnie na glebie kamienistej i piaszczystej. Zwłaszcza w okresie wzrostu i kwitnienia potrzebuje dużo wody. Rozmnażanie, a także przesadzanie, należy wykonywać od początku sierpnia do października^[7].

Odmiana ‘Barocco’
Odmiana ‘Before the Storm’
Odmiana ‘Florentina’

Zastosowanie

Roślina lecznicza – surowcem leczniczym jest kłącze zawierające 0,2–0,3% olejku eterycznego (m.in. kwas mirystynowy), 6–8% garbników, około 8% oleju tłustego, około 6% związków cukrowych, 50% skrobi i do 10% śluzu. Ponadto zawiera flawonoidy, irydynę i sole mineralne. Kłącze kosaćca stosuje się w lecznictwie wyłącznie jako składnik wykrztuśnych i moczopędnych mieszanek ziołowych. Najszersze zastosowanie kłącze kosaćca ma w perfumerii jako utrwalacz zapachów. W kosmetyce sproszkowane kłącze dawniej było dodatkiem do proszków do czyszczenia zębów oraz zasypek przeciwpotowych^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-26] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Taxon: Iris ×germanica L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-16]. (ang.).
↑ John Moons. Iris Variegata – Hungarian Iris. „CIS Newsletter”. 61 (4), s. 10–12, Fall 2017. Canadian Iris Society. [dostęp 2021-09-16]. (ang.).
↑ FNA Vol. 26 Page 373, 375, 376. efloras.org (Flora of North America). [dostęp 2021-09-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Kazimierz Grabowski, Joanna Krause, Anna Lisiecka, Krystyna Oszkinis, Stanisława Szczepaniak: Rośliny ozdobne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 401. ISBN 83-09-01774-X.
↑ Kosaciec bródkowy. 2013. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).
↑ Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 205–207. ISBN 83-202-0472-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-26] (ang.).

[grin-3] Taxon: Iris ×germanica L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-16]. (ang.).

[Moons17-4] John Moons. Iris Variegata – Hungarian Iris. „CIS Newsletter”. 61 (4), s. 10–12, Fall 2017. Canadian Iris Society. [dostęp 2021-09-16]. (ang.).

[efloras-5] FNA Vol. 26 Page 373, 375, 376. efloras.org (Flora of North America). [dostęp 2021-09-16]. (ang.).

[grabowski-6] Kazimierz Grabowski, Joanna Krause, Anna Lisiecka, Krystyna Oszkinis, Stanisława Szczepaniak: Rośliny ozdobne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 401. ISBN 83-09-01774-X.

[7] Kosaciec bródkowy. 2013. [dostęp 2013-04-01]. (pol.).

[8] Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 205–207. ISBN 83-202-0472-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]